戦争せんそう責任せきにんの錯覚さっかく：伊丹いたみ万作まんさくが語かたる集団的しゅうだんてき加担かたんの実態じったい

Itami Mansaku đã không giấu nổi sự bối rối khi nghe tin tên mình bị nêu ra trong phong trào loại trừ những người chịu trách nhiệm về chiến tranh trong giới điện ảnh sau chiến tranh.

Sự ngạc nhiên của ông không chỉ xuất phát từ việc bản thân bị lên án, mà còn nằm ở ảo tưởng tập thể của người Nhật về chính bản chất của trách nhiệm chiến tranh.

Trong khi nhiều người đồng thanh nói rằng chúng tôi đã bị lừa, thì hầu như không có ai thú nhận rằng tôi đã lừa dối, và chính thực trạng này mới là bản chất của vấn đề.

Dân thường thường cho rằng mình bị quân đội hay quan chức lừa dối, nhưng trên thực tế, ranh giới giữa kẻ lừa dối và người bị lừa là rất mơ hồ, và không thể nào chỉ một nhóm nhỏ người xảo quyệt lại có thể lừa dối cả trăm triệu dân.

Thực tế, số người đứng về phía kẻ lừa dối chắc chắn nhiều hơn chúng ta tưởng tượng.

Hơn nữa, không phải mọi người đều được phân chia rõ ràng thành kẻ lừa dối và người bị lừa, mà sự lừa dối lẫn nhau lan tràn đến mức một người có thể ngay lập tức chuyển từ nạn nhân thành thủ phạm.

Chính mối quan hệ đồng phạm vô thức này là điểm mù của xã hội Nhật Bản.

Sự tê liệt chức năng hành chính thời chiến, sự ngu xuẩn của báo chí, sự lố bịch của phát thanh, và sự hợp tác nhiệt tình của các tổ chức dân sự như hội phố, tổ phụ nữ, tổ dân phố—tất cả những điều này đều là bằng chứng cho thấy chính người dân đã tự nguyện tham gia vào phía kẻ lừa dối.

Ví dụ, ngay cả việc kiểm soát trang phục, người thực hiện triệt để không phải là chính phủ hay cảnh sát, mà là chính đồng bào của mình.

Việc không quấn xà cạp thì không được ra ngoài không phải là sự cưỡng chế bằng pháp luật, mà chỉ là áp lực đồng thuận do người dân tự tạo ra.

Itami kể lại trải nghiệm của mình, rằng dù không có mũ chiến đấu do bệnh tật, nhưng chỉ cần đội mũ thường khi ra ngoài cũng bị nhìn với ánh mắt như nhìn kẻ phản quốc, và ông không thể quên điều đó.

Trang phục vốn dĩ phải được quyết định dựa trên nhu cầu thực tiễn và thẩm mỹ, chứ không phải là biểu hiện của tư tưởng.

Tuy nhiên, có lẽ người dân thời đó đã nhầm lẫn trang phục là biểu hiện tư tưởng, hoặc chỉ đơn giản sử dụng nó như một cách dễ dàng nhất để ngụy trang tư tưởng của mình.